Illustratie uit het boek De Bergse Piraten van J.C. van der Does.
Op 1 april 1572 verloor Alva zijn ‘bril’. De geuzen namen de stad Brielle in en toen werd Willem van Oranje daar de baas. De Nederlanders waren in oorlog met Filips II van Spanje. Een oorlog die tachtig jaar duurde. Filips II stuurde Alva naar Nederland om orde op zaken te stellen. Die Alva nam zulke harde maatregelen dat iedereen vreesde voor zijn of haar leven. Vanwege het geloof, maar ook vanwege honger. De mensen pikten dat niet langer en kwamen in opstand. Willem van Oranje werd de aanvoerder van de opstand en de geuzen hielpen hem door met hun schepen vanaf het water steden aan te vallen. Zo namen ze Brielle in en dat betekende een belangrijke overwinning op Alva, vandaar het gezegde dat hij zijn ‘bril’ verloor. Na Brielle gingen de geuzen verder en veroverden nog meer steden. Op 31 augustus 1573 kwamen ze bij Geertruidenberg. Ze namen de stad in en zo werd Willem van Oranje hier de baas. Maar het Spaanse leger veroverde Geertruidenberg in 1589 weer terug. Er bestaat een verhaal over dappere inwoners van Geertruidenberg, die meehielpen zodat Maurits, de zoon van Willem van Oranje, de stad opnieuw in handen zou krijgen. Uiteindelijk lukte dat in 1593.
De hoofdpersonen in het verhaal zijn de Spaanse soldaat Henriques en een vissersgezin uit Geertruidenberg, bestaande uit vader Jan Pauwelszoon en moeder Marie met hun twee zonen. Henriques maakt allerlei avonturen mee: hij wordt door een wolf aangevallen op de heide bij Terheijden, hij ziet het turfschip waarmee Breda wordt bevrijd, hij verdrinkt bijna bij een aanval op Spaanse schepen door een piratenboot. Telkens wordt hij op het nippertje gered door geuzen. De ene keer door de hopman van de heide, de andere keer door de geuzenkapitein en ook door Jan Pauwelszoon. Henriques komt erachter dat oorlogvoeren tegen zulke goede mensen eigenlijk niet eerlijk is. Hij weet dan nog niet dat de zonen van Jan Pauwelszoon helemaal geen vissers zijn, maar piraten. De ene zoon is de hopman van de heide en de andere is de geuzenkapitein. Als hij de laatste avond bij Jan en Marie op bezoek is, komen ook de zonen en dan snapt Henriques hoe het in elkaar steekt. Hij wil niet langer tegen ze vechten en besluit om naar zijn eigen land terug te gaan.
Dit verhaal is niet echt gebeurd. Wat wel echt was, waren de veroveringen van de stad. Eerst door de geuzen, daarna door de Spanjaarden en weer later door prins Maurits. Het was een spannende en angstige tijd voor de inwoners van Geertruidenberg. Het kan zijn dat sommige van hen als helden meevochten. Misschien wel als piraat. Wie weet.
Wil je meer weten over de Tachtigjarige Oorlog en hierover een filmpje zien, klik dan hier.