Romeinen in Noord-Brabant

Maquette van de tempel van Empel. Bataafse tempel in Romeinse setting.
Bron: Het Noordbrabants Museum.

Heel Noord-Brabant heeft tot het Romeinse Rijk behoord en het is dan ook niet verwonderlijk dat op diverse plaatsen vondsten uit deze periode zijn gedaan. In West-Brabant bestaan die voornamelijk uit boerderijen, gebruiksvoorwerpen van de inheemse bevolking en munten. In Noordoost-Brabant komen we stenen bouwwerken tegen en in Midden en Oost-Brabant boerderijen, woonhuizen en een villa.
Restanten van de Tempel van Empel zijn in 1986 gevonden ten noorden van ’s-Hertogenbosch. Onderzoek wees uit dat de tempel in het begin van onze jaartelling is gebouwd en was gewijd aan Hercules Magusanus, oppergod van de Bataven. Het gebouw was in Gallo-Romeinse stijl in steen opgetrokken en betrof een heiligdom van de Bataafse hulptroepen waar ze hun belangrijkste god konden aanbidden. In de derde eeuw verwoestte brand het gebouw.
In Cuijk (Ceuclum), dat in de Romeinse tijd een bijna stedelijk karakter had, zijn in 1973 en 1987 sporen van woonhuizen aangetroffen, die niet in de eerste plaats een agrarische functie hadden en ook niet tot het type van de wat grotere villa’s gerekend kunnen worden. Waarschijnlijk werden de huizen bewoond door ambachtslieden. Men stuitte namelijk op aanwijzingen voor de aanwezigheid van metaalsmeltovens.
In de jaren tachtig van de twintigste eeuw vond men in Hoogeloon restanten van een stenen villa rustica in Gallo-Romeinse stijl. Het was een langgerekt gebouw van ruim 50 bij 19 meter dat in twee fasen in de tweede eeuw werd gebouwd en ongeveer een eeuw dienst heeft gedaan. Er waren verwarming en badfaciliteiten. In de directe omgeving van de villa werd veel ijzeroer (ijzerbevattende zandgrond) aangetroffen, zodat men veronderstelt dat de bewoners van het gebouw hun welstand aan het winnen, bewerken en verkopen van dit ijzeroer te danken hadden. Bijzonder zijn de aangetroffen resten van muurschilderingen. Alles wijst op een voor die tijd kostbaar interieur. Ondanks deze luxe vervulde de villa ook een agrarische functie, wat blijkt uit de vondst van landbouwgereedschap. In 2010 werd niet ver van de villa een graftoren aangetroffen, inclusief metalen plaat met inscriptie. Het bleek te gaan om een praalgraf van een militair, die eervol uit het Romeinse leger was ontslagen. Het is niet duidelijk of er een verband bestaat tussen villa en graf.
De conclusie van de vondsten in Noord-Brabant uit de Romeinse periode is dat het niet de Romeinen waren die ze achterlieten, maar de geromaniseerde inheemse bevolking.

v2_10

Het in Hoogeloon gevonden metalen plaatje met inscriptie. Met een dergelijk diploma konden veteranen aantonen dat zij hun dienstplicht vervuld hadden en zij daardoor het Romeinse burgerrecht hadden verkregen.
Bron: Het Noordbrabants Museum.